Weerstand bestaat niet...

Voel je wel eens weerstand? Bij die betweterige collega? Bij de toenemende bureaucratisering? Bij het aantrekken van je regenpak, de opruimerigheid van je partner, de bemoeizucht van je schoonmoeder of die dampende hondendrol in je straat? Je hebt vast goede redenen voor je weerstand. Wellicht heb je het idee dat je autonomie in het geding is of dat er niet naar je geluisterd wordt. Of het gedrag van de ander druist in tegen je waarden en normen zodat je je gaat verzetten.

WEERSTAND ALS POGING TOT SAMENWERKING
In de tachtiger jaren schreef Steve de Shazer, één van de grondleggers van de oplossingsgerichte therapie, een artikel met de provocerende titel ‘The death of resistance’. De Shazer ziet weerstand als een relationeel fenomeen in plaats van een individuele eigenschap. Het is een teken dat twee mensen verschillende doelen hebben. Als hulpverlener kun je weerstand zien als een nuttige bron van informatie. Het geeft aan dat je niet op dezelfde golflengte zit en je koers moet bijstellen. Weerstandsgedrag is, in de ogen van De Shazer, een poging tot samenwerking. De Shazer daagt hulpverleners uit zich te verdiepen in de perceptie van de ander en daarbij aan te sluiten. Gedrag bestempelen als weerstand kan leiden tot een gemakzuchtige en arrogante houding van hulpverleners. Stagnatie wordt éénzijdig bij de ander neergelegd en verklaard vanuit een persoonskenmerk in plaats van een relationeel proces ('lastige patiënt'). Ondertussen kan iemand goede redenen hebben om op de rem te gaan staan. Bijvoorbeeld omdat hij zélf nog geen probleem ervaart, of een andere kant op wil. Kortom, het doel van de hulpverlener hoeft niet het doel te zijn van de cliënt.

LASTIGE CLIËNTEN BESTAAN NIET
Lastige cliënten bestaan niet, lastige interacties wel, zegt Fredrike Bannink, inspirerend voorvrouw van de oplossingsgerichte therapie. Dat is een nuttige wijsheid die ons scherp houdt. In plaats van karaktermoord te plegen en de ander een identiteit op te leggen dagen we onszelf uit om beter aan te sluiten. En zeg nu zelf: Daar hebben psychologen, dokters en coaches toch al die jaren voor geleerd?

INZICHT
Weerstand wordt nogal eens verklaard uit een gebrek aan inzicht. Iemand ziét het gewoon niet. Over wiens inzicht hebben we het eigenlijk? Van de cliënt of van de hulpverlener? ‘Inzicht betekent dat de cliënt het eens is met de hulpverlener’, hoorde ik ooit iemand zeggen. Die quote is mij bijgebleven. En klopt het wel dat inzicht een absolute voorwaarde is voor verandering? Ook zonder 'inzicht' kun je toch gedrag veranderen en werken aan een oplossing? Het is goed mogelijk dat je nu een sterke weerstand voelt opkomen. Daar heb je vast héle goede redenen voor...

Lees ook de psyblogs 'Moeilijke patiënten' en 'De kracht van de omgeving'