Voer voor psychologen...
Corona-crisis, ellendig genoeg natuurlijk. Ook een interessante tijd om het gedrag van mensen te observeren. Core-business voor gedragswetenschappers en ook psychologen van de koude grond laten van zich horen. Een snelle blik op de wereld om ons heen door een psychologische bril.
Goede intenties of de omgeving?
In tijden van angst en onzekerheid hebben we behoefte aan een sterke leider en een duidelijke boodschap. Ons reptielenbrein (vecht/vlucht/bevries) wordt geactibveerd en we zoeken houvast en richting. Als de acute dreiging afneemt en we weer grip ervaren neemt de behoefte aan vrijheid en autonomie snel toe. Dan blijken we nog steeds dezelfde eigengereide mensen te zijn als voorheen en laten we ons niet gemakkelijk de wet voorschrijven...
Hoe meer last we ergens van hebben des te groter de motivatie om ons gedrag te veranderen (je behoort tot een risicogroep of je bent jong en je wilt wat). Als de nood aan de man is zijn we uitstekend in staat om ons op flexibele wijze aan te passen aan de omstandigheden. Wie had gedacht dat het digitale thuiswerken zo'n enorme vlucht zou nemen? Het illustreert nogmaals dat ons gedrag voor een belangrijk deel wordt bepaald door de omgeving. Als wij op individueel niveau doelen stellen (gezond leven, een opgeruimd huis) zijn we geneigd te veel te vertrouwen op intrinsieke motivatie, onze wilskracht en inzicht. In de realiteit blijkt motivatie onbetrouwbaar en grillig en meestal niet genoeg om ons aan te zetten tot duurzame gedragsverandering. De hoeveelheid wilskracht is beperkt en inzicht betekent niet dat we het ook anders gaan doen… Goede intenties zijn niet genoeg om ons gedrag duurzaam te veranderen en een mens is nu eenmaal geen rationeel wezen. Al hamert Mark Rutte nog zoveel op ons gezonde verstand en verantwoordelijkheidsgevoel, oeroude, primitieve instincten staan ons regelmatig in de weg. Biologisch gezien zijn we geprogrammeerd om te kiezen voor de korte termijn behoefte-bevrediging (dus toch maar even naar dat feestje…). We vechten (op het Binnenhof), vluchten (complotdenkers) of bevriezen (achter de gordijnen). Naarmate de veerkracht afneemt en de frustratie groeit slinkt onze zelfbeheersing en worden de lontjes korter. Vraag het de buschauffeur...
Gewoontedier
We hechten aan autonomie maar zijn ook gevoelig voor groepsdruk. Weet je nog van het WC-papier?
En onze gewoontes, zomaar inééns onderuit geschoffeld door die vervelende Corona-crisis. Daar gaat de wekelijkse gang naar de sportschool, het vrijdagse biertje in de kroeg, het praatje bij het koffiezetapparaat en het zondagse familiebezoek. We zijn nu eenmaal gewoontedieren en gewoontes vormen het cement van ons gedrag. Als die vaste gewoontes wegvallen zijn we ontregeld en missen we structuur en houvast. Om gezond en wel overeind te blijven is het goed om nieuwe gewoontes te ontwikkelen (dagelijkse wandeling, digitale borrel) zodat we weer controle en een doel hebben.
Onze menselijke trekjes komen duidelijk naar voren in crisistijd. We zijn normale mensen die soms abnormale dingen doen en ook dat is heel normaal… Feilbare wezens zijn we ongeacht onze rang en stand. Fijn hoor dat ook de koning wel eens een inschattingsfout maakt. En Rutte. En Grapperhuis… En Femke Louise… Dat schept een band. Onze minister-president laat ons zien hoe je op een soepele en blijmoedige wijze kunt omgaan met je eigen tekortkomingen. Is dat een voorbeeld van zelfcompassie?
Menselijk gedrag is een onuitputtelijke bron van verwondering. In normale tijden maar zeker in Corona-tijd.
Meer weten over gedragsverandering? Lees de blogs: