Niet durven wél doen

Klamme handen, klotsende oksels, je hart klopt in je keel, een droge mond en een hoofd vol rampgedachten...
Sociale situaties kunnen veel spanning opleveren. Of het nu gaat om een receptie, een presentatie, een sollicitatiegesprek of het eerste etentje bij je schoonouders, veel mensen zien ertegen op. 
Het wordt problematisch wanneer je spannende situaties gaat vermijden en ernstig belemmerd wordt in je dagelijkse leven. In dat geval kan sociale angst zich ontwikkelen tot een fobie.
Wat is sociale angst, hoe ontstaat het en wat kun je eraan doen?

Wat is sociale angst?

Angst in sociale situaties is tot op zekere hoogte een normaal menselijk verschijnsel. Angst waarschuwt ons voor gevaar en evolutionair gezien (om te overleven) is het voor een mens belangrijk om bij de groep te horen. Sociale angst wordt gevoed door de overtuiging dat anderen ons zullen veroordelen, afkeuren of belachelijk maken. Als deze overtuiging sterk is kan de angst in 'risico-situaties' hoog oplopen. De angst gaat gepaard met heftige en onaangename fysieke verschijnselen. Het gevolg kan zijn dat je bepaalde sociale situaties gaat vermijden om deze nare ervaring niet nog eens mee te maken. De sociale angst kan zich uiten in een specifieke situatie (bijvoorbeeld  spreekangst) of in meerdere situaties. Wanneer je vermijdingsgedrag zich uitstrekt over verschillende situaties en levensgebieden kan het invaliderend zijn. Je belandt in een neerwaartse spiraal waardoor je geïsoleerd kunt raken en niet tot je recht komt. Sociale angst is gerelateerd aan een negatief zelfbeeld. Wanneer je er zélf niet van overtuigd bent dat je wel okay bent is het moeilijk te geloven dat een ander dat wél vindt. Je bent dan als het ware bang om 'ontmaskerd' te worden als het slechte mens dat je denkt te zijn. Mensen met sociale angst zijn niet per definitie 'trillende rietjes' of 'muurbloempjes'. Dat is een karikatuur. Sociale angst kan evengoed verscholen liggen in de succesvolle advocaat, de humoristische cabaretier of de creatieve voetballer. Wist je bijvoorbeeld dat Lionel Messie een tamelijk ingetogen en verlegen mannetje is?

Hoe ontstaat sociale angst?

Bij het ontstaan van sociale angst spelen zowel erfelijke factoren als omgevingsfactoren een rol. Een combinatie van genetische kwetsbaarheid én specifieke ervaringen vormen de voedingsbodem. Het kan zijn dat je tijdens je opvoeding weinig gestimuleerd bent tot sociale interactie en in mindere mate de vaardigheden hebt geleerd. Mogelijk dat er sprake is van traumatische ervaringen die ten grondslag liggen aan de angst voor afkeuring. Je bent bijvoorbeeld uitgelachen of op een schaamtevolle wijze voor schut gezet. Bepaalde ervaringen kunnen, in combinatie met een zekere kwetsbaarheid, sociale angst opwekken en een ongezond patroon in werking zetten. 

Wat is normaal?

De grens tussen normaal en afwijkend is arbitrair en een kwestie van afspraak. De grens is afhankelijk van de norm die we hanteren en de criteria die we toepassen. De norm wordt sterk bepaald door de tijdgeest en de heersende cultuur. Heden ten dage staat extraversie hoog aangeschreven in de westerse wereld. Het is zaak om cool, snel, sociaal, succesvol en sexy te zijn. De facebook-generatie legt de lat hoog zodat je gemakkelijk het idee kunt krijgen tekort te schieten. Ten onrechte want ook introversie, ingetogenheid en verlegenheid hebben hun mooie kanten. 

Wat doe je eraan?

Vraag je allereerst af of je sociale angst een belemmering voor je is. Kom je minder tot je recht en doe je jezelf tekort? In dat geval is het nuttig om ermee aan de slag te gaan. Wanneer je sociale angst zich specifiek richt op één situatie (bijvoorbeeld presentatieangst) dan kan een training volstaan. Wanneer de angst zich uitstrekt over verschillende situaties en levensgebieden dan is behandeling geïndiceerd. 
Bij de behandeling van sociale angst wordt gebruik gemaakt van elementen uit de cognitieve gedragstherapie, EMDR, mindfulness en positieve psychologie. De meest werkzame factor uit de gehele psychologie én het beste medicijn is exposure, oftewel: niét durven maar wél doen.

P.S. De titel van dit blog is afgeleid van het boek 'Niet durven toch doen' van Susan Jeffers.

Lees ook het blog: 8 huis-tuin-en keukenprincipes bij angst