Keuzestress
230 soorten soep, 16 tomatenpurees, 120 verschillende pastasauzen, 175 saladedressings, 15 extra-virgin olive oils, 64 barbecuesauzen en 175 soorten theezakjes... Met deze opsomming begint 'The paradox of choice' van Barry Schwartz. Hij illustreert hiermee het enorme aantal keuzemogelijkheden dat we hebben. Of het nu gaat om voedingsmiddelen, vakantiebestemmingen, liefdespartners, telefoonabonnementen of opleidingen, we hebben plenty keuze en alle vrijheid om onze eigen weg te gaan. Mooi toch, zou je zeggen? Maar worden we er gelukkiger van, vraagt Schwartz zich af. Draagt een overvloed aan keuzemogelijkheden bij aan ons welbevinden of is het juist een belangrijke reden voor depressie? En hoe kunnen we verstandig omgaan met deze 'rijkdom'? Aan jou de keuze: Doorlezen, of toch maar niet?
Bijwerkingen
Bij elke keuze die je maakt laat je iets anders liggen. Je kunt immers niet alles hebben. Schwartz noemt dat de ' opportunity costs': de kosten van datgene wat je niét gaat krijgen. Hoge opportunity costs kunnen leiden tot uitstelgedrag, piekeren en tot spijt over de uiteindelijke keuze . Spijt hebben we vooral wanneer we zélf verantwoordelijk zijn voor een bepaalde actie. Soms bedenken we hoe het geweest zou zijn als we een andere keuze hadden gemaakt. Het zogenaamde ' counterfactual denken'. Wanneer we het alternatief idealiseren krijgen we nóg meer spijt over onze gemaakte keuze. Wanneer we onze keuze vergelijken met alternatieven van mindere kwaliteit worden we blij. Ook zijn we geneigd om onze keuzes te vergelijken met die van anderen. Afhankelijk van de omstandigheden kan deze vergelijking deprimerend of juist opwekkend zijn.
Verwachtingen
Wanneer we véél investeren in een keuzeproces zijn onze verwachtingen over de uitkomst hoog gespannen. Vervolgens gooit het zogenaamde 'adaptatieproces' roet in het eten. Positieve omstandigheden wennen snel en het positieve effect is daardoor van korte duur. Het adaptatieproces verklaart bijvoorbeeld waarom loterijwinnaars niet gelukkiger worden (behalve ik). Het principe werkt ook bij negatieve ervaringen. Ook dát went en we blijken er beter tegen te kunnen dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden. Samenvattend: Een veelheid aan keuzemogelijkheden kán leiden tot hoge opportunity-costs, veel spijt en verwachtingen die niet worden waargemaakt. Of dit daadwerkelijk het geval is hangt af van onze persoonlijkheid en de wijze waarop we omgaan met keuzes.
Maximizer of satisficer?
Schwartz maakt een onderscheid tussen satisficers en maximizers. Voor satisficers is 'goed genoeg' het leidende principe. Ze maken een keuze die aan hun eisen voldoet en zijn daarmee tevreden. Maximizers leggen de lat hoog, streven naar volledigheid en verwáchten ook van zichzelf dat ze daaraan kunnen voldoen. Het maken van keuzes kost ze veel energie en ze zijn daardoor geneigd tot uitstellen. Maximizers hebben hoge verwachtingen van de uitkomst van hun keuzes. Ze hebben er tenslotte veel in geinvesteerd. Objectief gezien kunnen maximizers betere resultaten behalen dan satisficers. Vertaald in welbevinden betalen ze een hoge prijs.
Depressie
De combinatie van een grote investering in het beslissingsproces, hoge verwachtingen van de uitkomst, persoonlijke verantwoordelijkheid en teleurstelling over het effect van je keuze vormt een goede voedingsbodem voor depressie. Dit effect wordt sterker wanneer er veel keuzes te maken zijn én er veel mogelijkheden zijn. Het zal je niet verbazen dat vooral maximizers het slachtoffer van depressie zijn. Maximizers zijn de big spenders die tot het uiterste gaan om controle te houden en daarmee juist de controle verliezen...
Tips
Schwartz geeft aan het eind van zijn boek een aantal tips:
- Wees selectief in het aantal keuzes dat je wilt maken. Beperk je tot keuzes die er écht toe doen
- Maak beslissingen onomkeerbaar
- Heb realistische verwachtingen
- Wees je bewust van het gewenningsprincipe
- Leer jezelf gewoontes aan en hanteer bepaalde spelregels. Hiermee verminder je het aantal keuzemomenten en verspil je minder energie.
En misschien wel de belangrijkste: Maak van jezelf een satisficer. Doe dat niet te goed en verwacht er niet teveel van. Dan word je een maximizer en ben je terug bij af...
Lees ook het blog: 'Zo slim en toch niet gelukkig?'